Từ sườn đồi xanh đến kinh tế mới: Câu chuyện hạt mắc ca Thượng Ninh

Rẽ ngang từ nghề giáo để bén duyên với nông nghiệp

Thượng Ninh là xã miền núi còn nhiều khó khăn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, là một trong những xã khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025. Hiện nay, kinh tế địa phương chủ yếu là phát triển nông, lập nghiệp, nhân dân trên địa bàn chủ yếu là dân tộc Thái, Thổ, Mường và người Kinh. Những năm trước, người dân đại phương thường luân canh nhiều loại cây trồng như mía, sắn, cây keo…nhưng những cây trồng trên thường có giá trị kinh tế thấp, thị trường không ổn định.

Thế nhưng những năm gần đây, trên những sườn đồi xanh ngát, những hàng mắc ca đã vươn mình thẳng tắp, từ đó người dân Thượng Ninh đã tìm thấy con đường thoát nghèo, thậm chí làm giàu, với điểm sáng là Hợp tác xã mắc ca Thành Phát (Hợp tác xã Thành Phát) do vợ chồng anh Đỗ Trọng Học, chị Phạm Thị Thu sáng lập.

Sinh ra trong gia đình nông dân, nhưng anh Đỗ Trọng Học vốn theo nghiệp sư phạm. Năm 2009, tốt nghiệp đại học, cả anh và vợ chỉ dạy hợp đồng với thu nhập bấp bênh. Trong khi đó, niềm đam mê nông nghiệp và ý tưởng về một loại cây trồng mới mẻ đã thôi thúc anh mạnh dạn rẽ ngang. Khi đó, anh biết đến mắc ca, loài cây được mệnh danh là “tỷ đô” ở Tây Nguyên và nhận ra khí hậu, thổ nhưỡng quê mình cũng phù hợp.

Năm 2010, được gia đình hỗ trợ vốn, anh chị trồng thử 350 cây trên 1,5ha đất đồi. Không ít lần thất bại do thiếu kinh nghiệm, thậm chí có vụ mất đến một phần ba số cây nhưng với sự kiên trì, tìm tòi tài liệu, tham quan học hỏi, anh Học đã dần tích lũy kỹ thuật, khắc phục khó khăn. Niềm hạnh phúc vỡ òa khi những cây mắc ca đầu tiên ra hoa, rồi kết trái, mở ra hy vọng mới cho cả gia đình.

Từ 350 cây ban đầu, đến nay, gia đình anh Học, chị Thu đã có trên 1.500 cây mắc ca, trên diện tích 5ha bước vào giai đoạn kinh doanh ổn định, mang lại nguồn thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Ngoài mắc ca, anh chị còn tận dụng lợi thế vườn đồi để nuôi 50 tổ ong lấy mật và trồng 2,5ha chè. Riêng năm 2024, gia đình thu khoảng 5 tấn hạt mắc ca (400 triệu đồng doanh thu, 300 triệu đồng lợi nhuận), 300 lít mật ong (90 triệu đồng), hơn 1 tấn chè búp (150 triệu đồng).

Không giữ riêng thành quả, vợ chồng anh Học, chị Thu tích cực hướng dẫn bà con. Ban đầu, nhiều người nghi ngại, nhưng khi chứng kiến vườn cây xanh tốt, họ dần mạnh dạn làm theo.

Năm 2019, Hợp tác xã Thành Phát ra đời với vài thành viên, nay đã phát triển lên khoảng 45 thành viên với khoảng 70ha mắc ca, tạo việc làm thường xuyên và thời vụ cho cả trăm lao động địa phương. Sản phẩm hạt mắc ca của hợp tác xã cũng đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao.

Nhờ cây mắc ca, nhiều hộ dân ở Thượng Ninh đã thoát nghèo, thay đổi diện mạo vùng đồi núi vốn chỉ quen với sắn, mía, keo. Từ chỗ dè dặt, nay bà con coi mắc ca như “cây trồng chủ lực” giúp ổn định kinh tế và bảo vệ đất rừng.

Chia sẻ với phóng viên Báo Công Thương, anh Học phấn khởi nói: “Sắp tới, Hợp tác xã Thành Phát sẽ đưa sản phẩm hạt mắc ca thành OCOP 4 sao và xây dựng thêm vài sản phẩm khác thành OCOP 3 sao. Ngoài ra, chúng tôi sẽ tiếp tục phát triển các sản phẩm về hạt mắc ca theo chiều sâu, để tăng chất lượng, tăng giá trị, phát triển vùng nguyên liệu,… để từ đó tạo thêm công ăn việc làm cho bà con địa phương, cùng bà con vươn lên làm giàu”.

Sản phẩm thoát nghèo cho cả vùng sơn cước

Đánh giá về Hợp tác xã Thành Phát, ông Lê Đức Tuấn, Chủ tịch UBND xã Thượng Ninh cho rằng, Hợp tác xã Thành Phát là đơn vị tiên phong, mạnh dạn đưa cây mắc ca về trồng thử nghiệm trên địa bàn và đã từng bước xây dựng thương hiệu sản phẩm của mình.

Năm 2023, hợp tác xã có sản phẩm hạt mắc ca đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao tỉnh Thanh Hóa, đến nay hợp tác xã đã phát triển thêm được một số sản phẩm được thị trường yêu thích như: Mắc ca sấy mứt, tinh dầu mắc ca, dầu lạc, trà Thu Ca, Mật ong hoa Mắc ca, rượu ngâm hạt mắc ca...

Cũng theo ông Lê Đức Tuấn, mắc ca của Hợp tác xãThành Phát được biết đến là sản phẩm sạch từ giống cây, chăm sóc, thành phẩm, đóng gói sản phẩm để tiêu thụ: giống cây được lựa chọn chặt chẽ, việc chăm sóc bón phân từ phân hữu cơ do hợp tác xã tự chế biến, thân thiện với môi trường; bóc vỏ, sấy khô, đóng gói được thực hiện chu trình khén kíp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

“Hợp tác xã không chỉ dừng ở sản xuất, mà còn chú trọng chế biến và xây dựng thương hiệu. Hệ thống máy sấy, máy tách vỏ, máy lọc quả được đầu tư, giúp sản phẩm đảm bảo chất lượng. Hạt mắc ca Thành Phát hiện đã đạt OCOP 3 sao, có mặt tại nhiều siêu thị, sàn thương mại điện tử và được thị trường đón nhận tích cực.

Hợp tác xãđã chủ động nghiên cứu, kêu gọi đầu tư, mở rộng địa bàn trồng cây mắc ca. Phòng Kinh tế xã đã tích cực phối hợp với hợp tác xãtuyên truyền mở rộng diện tích trồng cây mắc ca trên địa bàn xã và các vùng lân cận, nhân dân đã nhận thấy được thế mạnh của cây mắc ca về thu nhập, giá trị dinh dưỡng, là loại cây dễ trồng, dễ chăm sóc nên nhân dân trong xã cũng đã chủ động mở rộng diện tích, xây dựng vùng nguyên liệu rộng lớn, từng bước vận động nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với định hướng phát triển kinh tế mà xã đã đề ra”, ông Lê Đức Tuấn, Chủ tịch UBND xã Thượng Ninh chia sẻ với Báo Công Thương.

Cũng theo ông Tuấn, Hợp tác xã Thành Phát đã tạo công ăn việc làm cho hàng chục lao động trên địa bàn có thu nhập ổn định. Ngoài ra còn quan tâm,động viên,tạo việc làm cho những người yếu hộ gia đình chính sách, hộ nghèo và cận nghèo để họ có điều kiện phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững, phát triển kinh tế địa phương ngày càng giàu đẹp.

“Hợp tác xã Thành Phát đã tích cực chia sẻ thành công cho bạn trẻ có cùng đam mê làm vườn, từng bước chuyển đổi cây trồng vật nuôi tại địa phương kết hợp với sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, góp phần xóa đói giảm nghèo, phát triển cộng đồng, phát triển kinh tế địa phương ngày càng giàu mạnh”, Chủ tịch UBND xã Thượng Ninh Lê Đức Tuấn khẳng định.

Hạt mắc ca giờ đây không chỉ là nông sản, mà còn là biểu tượng của sự đổi thay, của tinh thần vươn lên làm giàu trên chính vùng đất đồi núi khó khăn. Từ những cây trồng mới mẻ ban đầu, Thượng Ninh đang từng bước khẳng định thương hiệu, vị thế vùng sản xuất hàng hóa tập trung, góp phần đưa sản phẩm miền Tây Thanh Hóa vào hành trình phát triển kinh tế xanh, bền vững.